T4 در آزمایش خون
تفسیر آزمایش T4: رنج نرمال و علل بالا یا پایین بودن آن
آزمایش T4 (مخفف تیروکسین – Thyroxine) یکی از مهم‌ترین آزمایشات تیروئید است که سطح هورمون تیروکسین را در خون نشان می‌دهد. در این مقاله به تفسیر آزمایش T4 و نیز Free T4 در خون، علل بالا یا پایین بودن آن، ارتباط آن با کم‌کاری یا پرکاری تیروئيد و نیز نحوه درمان آن می‌پردازیم.
در یک نگاه
- T4 اصلی‌ترین هورمون غده تیروئيد است.
- T4 پایین به نفع کم‌کاری تیروئيد و T4 بالا به نفع پرکاری تیروئيد است.
- Free T4 از Total T4 دقیق‌تر است و رنج نرمال و طبیعی آن بین ۰٫۸ تا ۲٫۸ نانوگرم در دسی‌لیتر است.
- بالا بودن T4 در آزمایش می‌تواند عوارض ناشی از پرکاری تیروئید را ایجاد کند.
T4 چیست؟
T4 یا تیروکسین یکی از هورمون‌های اصلی تولید شده توسط تیروئيد است که نقشی حیاتی در تنظیم متابولیسم بدن دارد. این هورمون از غده تیروئيد آزاد شده و به بافت‌های مختلف بدن، از جمله کبد، می‌رود و در آنجا به T3 یا تری‌یدوتیرونین تبدیل می‌شود که اثر بخشی آن را چند برابر می‌کند1.
چرا آزمایش T4 انجام می‌شود؟
آزمایش T4 به دلایل مختلفی انجام می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر است:
- تشخیص اختلالات تیروئیدی: این آزمایش به تشخیص هیپوتیروئیدی (کم‌کاری تیروئید) و هیپرتیروئیدی (پرکاری تیروئید) کمک می‌کند.
- پایش درمان: برای ارزیابی کارایی درمان‌های تیروئیدی مانند داروهای تیروئیدی نظیر لووتیروکسین و متی‌مازول، و تنظیم دوز آن‌ها استفاده می‌شود.
- بررسی علائم غیرمعمول: در صورت بروز علائمی مانند خستگی، افزایش یا کاهش وزن، تغییرات در دمای بدن، و مشکلات خواب، این آزمایش ممکن است تجویز شود.
انواع آزمایش T4: تفاوت Free T4 و Total T4 چیست؟
مقادیر زیادی از هورمون تیروکسین (T4) در خون بصورت متصل به سایر پروتئین‌های خونی نظیر آلبومین حضور دارد و مقادیر اندکی از آن بصورت آزاد در حال چرخش است. بنابراین دو نوع اصلی از آزمایش‌های T4 وجود دارد که عبارتند از:
- آزمایش T4 کل (Total T4): این آزمایش میزان کلی هورمون T4 (متصل و آزاد) را در خون اندازه‌گیری می‌کند.
- آزمایش T4 آزاد (Free T4): این آزمایش فقط مقدار هورمون T4 آزاد و غیر متصل در خون را اندازه‌گیری می‌کند.
T4 آزاد به عنوان شاخص دقیق‌تری برای ارزیابی عملکرد تیروئید در نظر گرفته می‌شود؛ زیرا نوع آزاد آن، فرم فعال هورمون است که می‌تواند به بافت‌های بدن نفوذ کرده و وظایف خود را انجام دهد2.
رنج نرمال T4
مقدار نرمال T4 ممکن است بر اساس آزمایشگاه و روش‌های اندازه‌گیری متفاوت باشد. به طور کلی، سطح نرمال T4 آزاد بین ۰٫۸ تا ۲٫۸ نانوگرم در دسی‌لیتر (ng/dL) است. همچنین سطح نرمال و طبیعی Total T4 بین ۵ تا ۱۲ میکروگرم در دسی‌لیتر (mcg/dL) است3.
عوارض بالا بودن T4 در آزمایش خون
بالا بودن T4 در آزمایش خون مخصوصاً هنگامی که با کاهش TSH و نیز کاهش T3 در آزمایش خون همراه باشد به معنی پرکاری تیروئید است. پرکاری تیروئيد می‌تواند علائم و عوارض زیادی را در فرد ایجاد کند که از میان آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد4:
- بی‌قراری و عدم تحمل گرما
- کاهش وزن
- تعریق زیاد
- تپش قلب
- لرزش دست
- عدم تمرکز
- ریزش مو
- اضطراب
تفسیر پایین بودن T4 در آزمایش خون
پایین بودن T4 در آزمایش خون مخصوصاً اگر با افزایش TSH همراه باشد به معنی کم‌کاری تیروئید است. کم‌کاری تیروئيد می‌تواند علائم متعددی را در فرد ایجاد کند. از جمله علائم و عوارض شایع کم‌کاری تیروئيد در افراد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد5:
- افزایش اندک وزن
- ریزش مو و ابرو
- سستی و بی‌حالی مزمن
- خشکی پوست
- نازکی مو
- عدم تحمل سرما
- بهم‌ریختن سیکل طبیعی قائدگی در خانم‌ها
- افسردگی
نحوه انجام آزمایش
این آزمایش به سادگی و با یک نمونه خون از ورید بازو انجام می‌شود. مراحل انجام این آزمایش به شرح زیر است:
- آمادگی برای آزمایش: در اکثر موارد نیازی به آمادگی خاصی نیست، اما پزشک ممکن است توصیه‌هایی درباره مصرف داروها بدهد. همچنین نیازی نیست که ناشتا باشید.
- نمونه‌گیری: یک پرستار یا تکنسین آزمایشگاه با استفاده از یک سوزن کوچک نمونه خون را از ورید بازو می‌گیرد.
آزمایش‌های تکمیلی برای ارزیابی تیروئيد
آزمایش T4 تنها یکی از آزمایش‌های تیروئیدی است و ممکن است پزشک برای ارزیابی دقیق‌تر، آزمایش‌های دیگری نیز تجویز کند. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر است:
- آزمایش TSH: برای بررسی عملکرد غده هیپوفیز و تنظیم ترشح هورمون‌های تیروئیدی استفاده می‌شود. TSH پایین به همراه T4 بالا به نفع پرکاری تیروئيد و TSH بالا به همراه T4 پایین به نفع کم‌کاری تیروئيد است.
- آزمایش T3 (تری‌یدوتیرونین): برای اندازه‌گیری سطح هورمون T3 که شکل فعال‌تر هورمون تیروئیدی است.
- آزمایش Anti TPO: برای تشخیص بیماری‌های خودایمنی تیروئید مانند بیماری گریوز و هاشیموتو مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نتیجه‌گیری
آزمایش T4 یکی از ابزارهای مهم در تشخیص و مدیریت اختلالات تیروئیدی است. با فهمیدن نحوه انجام، تفسیر نتایج و عوامل موثر بر این آزمایش، می‌توان به تشخیص دقیق‌تر و درمان بهتر این اختلالات دست یافت. همواره توصیه می‌شود که نتایج آزمایش‌های تیروئیدی را با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین برنامه درمانی برای شما تعیین شود.
منابع مقاله
- Bunevičius, R., Kažanavičius, G., Žalinkevičius, R., & Prange Jr, A. J. (1999). Effects of thyroxine as compared with thyroxine plus triiodothyronine in patients with hypothyroidism. New England Journal of Medicine, 340(6), 424-429. ↩︎
- Fritz, K. S., Wilcox, R. B., & Nelson, J. C. (2007). A direct free thyroxine (T4) immunoassay with the characteristics of a total T4 immunoassay. Clinical chemistry, 53(5), 911-915. ↩︎
- Elmlinger, Martin W., Kühnel, Werner, Lambrecht, Hans-Georg and Ranke, Michael B.. “Reference Intervals from Birth to Adulthood for Serum Thyroxine (T4), Triiodothyronine (T3), free T3, free T4, Thyroxine Binding Globulin (TBG) and Thyrotropin (TSH)” , vol. 39, no. 10, 2001, pp. 973-979. ↩︎
- Reid, J. R., & Wheeler, S. F. (2005). Hyperthyroidism: diagnosis and treatment. American family physician, 72(4), 623-630. ↩︎
- Vaidya, B., & Pearce, S. H. (2008). Management of hypothyroidism in adults. Bmj, 337. ↩︎
